مغروق در ازل

مدتی است مشغول تماشای فیلم‌های مستند در حوزه «زمین شناسی» هستم. جرقه اولیه این موضوع از سفر اخیر تابستانی‌مان به سوییس و کوه‌های آلپ زده شد که مرا بار دیگر به فضای کوه و کوهنوردی سال‌های قدیم کشاند. زیبایی منحصر به فرد قله ماترهورن من را در این فکر فرو برد که این کوه زیبا چگونه شکل گرفته است. و بعد دامنه این سوال گسترده‌تر شد و مثلا به هیمالایا، صحرای آفریقا و ... کشیده شد و در نهایت چگونگی شکل گیری زمین.

توهم خدا، خدای موهوم!

ریچارد داوکینز یکی از آن خداناباورانی است که در آنچه می‌گوید تعمق دارد. از او به عنوان مشهورترین خدا ناباور جهان یاد می‌شود که البته منابع اینترنتی هم بر این موضوع صحه می‌گذارند. گرچه مشهورترین بودن الزاما به معنای بهترین بودن نیست اما به هر حال مشهور بودن او را در موضع نمادین بودن هم قرار می‌دهد. او سخنور خوبی است و قدرت اقناعی بالایی دارد، محترمانه صحبت می‌کند و جذاب. تاکید و اصرار دارد که فقط و فقط حقیقت را می‌پذیرد و از نگاه او حقیقت هم چیزی است که بر پایه شواهد عینی بنا شده باشد و به طریقه علمی قابل اثبات باشد.

روز ملی سوئد و مشکلی به نام پرچم ایران

امروز روز ملی کشور سوئد بود و ما هم به مراسمی ویژه برای کسانی که طی سال گذشته به شهروندی سوئد درآمده بودند دعوت شده بودیم. مراسمی ساده در فضایی از سوئد قدیم. این دو پرچم هم یک یادگاری از این مراسم که اکنون در گوشه‌ای از خانه ما جا گرفته‌اند.

اما افسوس که از کشوری که همه چیزمان در آنجاست نمی‌توانیم پرچمی به رسم یادبود بگذاریم. پرچمی که بیش از آنکه سمبل همه آن هفتاد هشتاد میلیون انسانی باشد که در آن محدوده جغرافیایی زندگی می‌کنند، نشانه‌ای از آمال و آرزوهای سیاسی سیاستمداران فریبکار است که حال گاهی آن را در آرم الله و بیست دو بهمن و ... می‌جویند و گاه در آرم شیر و خورشید.

ما از ایران پرچمی که ما را به یاد آن محدوده جغرافیایی بیندازد نیافتیم تا آن را در کنار پرچم سوئد بگذاریم اما در عوض همه خانه ما مملو از سمبل‌هایی از ایران است.

روزی که من مردم!

در یکی از نوشته‌های اخیرم نقل قولی کردم از یکی از فلاسفه خداناباور که می‌گفت او به خدا اعتقادی ندارد بلکه به سِرٓی اعتقاد دارد که باید [به طریقه علمی] رمزگشایی شود. مستند «روزی که من مردم» روایتی است از تلاش‌های بین المللی یک سری از دانشمندان برای کشف رمز علم محور از مرموز‌ترین تجربه همگانی بشری: مرگ.

این مستند به چند مورد منحصر به فرد از تجارب خارق العاده افراد در حین «تجربه نزدیک به مرگ» که خود تجربه‌ای استثنایی و خارق العاده است می‌پردازد. بگذارید منظورم از این جمله اخیر را تبیین کنم.

تجربه نزدیک به مرگ یعنی شرایطی که فرد از نظر علایم کلینیکی می‌میرد و بعد بازگشت می‌کند. این به خودی خود تجربه‌ای نادر است. چند نفر را می‌شناسیم که چنین موضوعی را تجربه کرده باشند؟

تاملی در خداناباوری

چند سال قبل مستندی از بی بی سی را دیدم در خصوص خداناباوری به نام:

 Atheism: A Rough History of Disbelief.

در این مستند مجری برنامه که خود نیز از خداناباوران است به سراغ برخی اندیشمندان خداناباور می‌رود و با آنها مصاحبه می‌کند و گاه حتی اعتقاداتشان را به چالش می‌کشد. آگاه بودن و عمیق بودن این افراد به آنچه اعتقاد داشتند برایم بسیار جذاب و آموزنده بود ضمن این که در برخی از صحبت‌های ایشان به نظر می‌رسید که اختلاف بیشتر از آنکه بر سر مفاهیم باشد، بر سر لغات و سابقه ذهنی که همه ما از لغات داریم می‌باشد. مثلا کافی است که خدا را آن موجود دور از دسترس نشسته بر تخت سلطنت که کارش کارنامه درست کردن برای افراد و پاداش دادن و مجازات کردن است ندانیم و انبوه خرافات و افسانه‌ها و بت‌ها که متولیان خود خوانده دینی بر سر ما هوار کرده‌اند کنار بگذاریم تا ببینیم که حرف این فرد «خدا» ناباور خیلی تفاوتی با حرف من «خدا» باور ندارد. او در این مستند می‌گفت که او به خدا باور ندارد اما به یک سِرّ اعتقاد دارد که بایستی رمز گشایی شود. و البته منظور او از رمزگشایی، رمزگشایی از طریق علمی بود.

تعبیر معاد در تئوری رویاهای رسولانه دکتر عبدالکریم سروش

نظریه «رویای رسولانه» که توسط دکتر سروش تبیین شده است تا آنجا که من می‌فهمم عملا تیشه به ریشه یکی از محکم‌ترین و لایتغیر‌ترین اعتقادات سنتی در خصوص قرآن زده است، شاید مثلا چیزی در حد نظریه ازدواج کردن عیسی مسیح ...

آیا رومن‌ها کریسمس را ابداع کردند؟

"یو ساتورنالیا!" دو هزار سال پیش این عبارتی بود که به جای "مری کریسمس" در تقریبا سراسر اروپا گوش را نوازش می‌داد. این جمله آغازین مقاله‌ای است که چند سال قبل در سایت بی‌بی‌سی (انگلیسی) منتشر شده است. عنوان مقاله این است: آیا رومن‌ها کریسمس را ابداع کردند؟

مرگ، حقیقتی که از آن گریزانیم

این بدن مومیایی شده یکی از بلندمرتبگان مصر باستان است که در موزه بریتانیا قرار دارد. دقیقا نمی‌دانم فلسفه مومیایی کردن چه بوده است اما شنیده‌ام که نیت حفظ بدن فرد برای بازگشت روح به آن بوده است.

بخش اول این نیت در مورد این مومیایی محقق شده است. بر اساس توضیحات موجود در موزه، عکس برداری اشعه ایکس نشان می‌دهد که بدن به شکل «پرفکت» حفظ شده است.

اینترنت و اولین تجربه من از ارسال ایمیل

با شنیدن خبر درگذشت مبدع ایمیل به یاد اولین تجربه‌ام از ارسال ایمیل افتادم.

احتمالا سال ۱۳۶۹ بود در دانشگاه علم و صنعت و واحد برنامه نویسی کامپیوتر را داشتم. برنامه به زبان فرترن نوشته می‌شد و روی کارت پانچ! برای نزدیک شدن به ذهن اونهایی که نمی‌دونند کارت پانچ چیه یک دستگاهی بود شبیه کی‌برد و یک سری کارت. هر خط برنامه رو تایپ می‌کردی و بعد یک کارت به خورد دستگاه می‌دادی و دستگاه به ازای هر خط برنامه یک کارت رو شبیه خط بریل نابینایان سوراخ سوراخ می‌کرد. بعد مجموعه این کارت‌ها رو پشت سر هم می‌ذاشتیم و به دستگاه کارت‌خوان می‌دادیم تا برنامه رو اجرا کنه. مصیبتی بود، اما این آخر تکنولوژی بود اون موقع.

آچمز!

این روزها مثل بسیاری دیگر از ایرانیان، خواه و ناخواه در معرض موج انتخاباتی هستم و خواه ناخواه فکرم مشغول این داستان است. سعی می‌کنم خود را در موضع کسی که حق رای دارد قرار بدهم و ببینم آیا اگر در چنین موضعی بودم چه می‌کردم. آیا به لیست موسوم به امید رای می‌دادم؟ آیا به تحریمیان می‌پیوستم؟ آیا رای باطله می‌دادم؟ آیا کلا بی خیال می‌شدم و به موضوع فکر نمی‌کردم؟ ... به همین دلیل استدلال طرف‌های مقابل در این «جر و بحث» را هم گوش کردم. البته تاکنون درباره دادن رای باطله (که معنیش آنست که به دموکراسی معتقدم اما نه به دموکراسی ولایت فقیه) مطلبی نشنیده‌ام و گویا این شیوه بیشتر محصول رویاپردازی‌های خودم است.

نیکوس کازانتاکیس

امروز از مزار نیکوس کازانتاکیس نویسنده پرآوازه یونانی (که البته آوازه‌اش به من نرسیده بود!) که در شهر هراکلیون در جزیره کرت قرار دارد بازدید کردیم. مزار او گرچه در یکی از نقاط آیکونیک این شهر قرار دارد اما به طرز سمبلیک بسیار ساده است طوری که حتی نام او هم روی سنگ قبر نوشته نشده است و اگر مختصات جی پی اس دقیقا روی این مزار نمی‌افتاد و با توجه به این که دسترسی به اینترنت هم نداشتیم شک می‌کردیم که اصلا این مزار اوست. بر روی سنگ قبر او فقط چند جمله به یونانی نوشته شده است که ترجمه آن به فارسی چنین می‌شود (به نقل از ویکی‌پدیای فارسی): «نه آرزوئی دارم، نه می‌ترسم. من آزادم.»

قصر کنوسوس، جزیره کرت، یونان

بازدید از بازمانده‌های قصر کنوسوس در جزیره کرت برای من حکم زدن غوصی در تاریخ بسیار دور را داشت. زمانی بین ۸۰۰۰ یعنی زمانی که اولین رگه‌های حضور حیات انسانی در این منطقه ردیابی شده است تا حدود ۳۴۰۰ سال قبل یعنی زمانی که تمدن مینوسی‌ در اوج شکوفایی خودش بود، زمانی که شهر کنوسوس حدود صد هزار سکنه داشت.

غار اسکوتینو (جزیره کرت، یونان)

پریروز غار اسکوتینو را در شرایطی بازدید کردیم که تقریبا هیچ پیش زمینه، آگاهی و یا قضاوتی نسبت به آن نداشتیم. فقط می‌دانستیم که یکی از نقاطی است که توریست‌های زیادی از آن بازدید می‌کنند و از این رو که نزدیک محل اقامتمان بود تصمیم گرفتیم که سری هم به آن بزنیم، با این رویکرد که یک پدیده طبیعی را ببینیم. نزدیک شدن به دهانه غار و بعد ورود به آن همراه شد با جاری شدن یک فضای لطیف معنوی بر هر دوی ما (من و فاطمه). تفسیری بر این که چرا چنین شد ندارم و مایل هم نیستم داشته باشم. اما بعد که درباره این غار از طریق اینترنت کمی بیشتر دانستم برایم قابل فهم‌تر شد که چرا این غار از دوران مینوسی‌ها یعنی تا ۵۵۰۰ سال قبل مکانی مقدس محسوب می‌شده است. بعد از مسیحیت این غار کماکان تقدس خود را حفظ کرده است و اکنون دو کلیسای کوچک در بالای آن ساخته شده است. و چه خوب که بدون دانستن این اطلاعات از غار بازدید کردیم چرا که می‌توان با قاطعیت گفت که تجربه دیروز ما هر چه بود، محصول ذهنیات و پیش داوری‌های خود ما نسبت به این غار نبود.

معجزه

مدتی قبل حین یک معاینه ساده خودرو و در اثر اشتباه خودم یکی از انگشتانم از قسمت ناخن تقریبا قطع (دو تکه) شد. ناخن آن از بیخ درآمد و استخوان آن هم ترک البته خفیف برداشت. اکنون مراحل مداوا مدتی است به پایان رسیده و انگشت من هم نزدیک به صد در صد بهبود یافته است.

------
معجزه همواره یکی از مفاهیم چالش برانگیز در موضوعات معنوی بوده است.